Katten met downsyndroom – bestaan die?

Kunnen katten het syndroom van Down hebben? Strikt genomen is het syndroom van Down, ook bekend als trisomie 21, een genetische aandoening die alleen bij mensen voorkomt. Menselijke baby’s krijgen 23 chromosomen van elke ouder, maar soms is er een derde chromosoom 21 aanwezig. In dat geval spreken we van “trisomie 21”. Katten kunnen het syndroom van Down niet hebben, omdat het genetisch gezien onmogelijk is dat dit specifieke syndroom bij katachtigen voorkomt.

Trisomie 21 komt niet voor bij dieren. Omdat zij genetisch anders in elkaar zitten dan mensen, kunnen ze geen downsyndroom krijgen. Hoewel genetische afwijkingen en trisomieën ook bij dieren kunnen voorkomen, hebben ze invloed op andere chromosomenparen. Bij dieren zijn ze dus ook verantwoordelijk voor afwijkingen, net zoals trisomie 21 bij mensen, maar ze hebben niets te maken met het menselijke downsyndroom op zich.

Trisomie 21 bestaat niet bij katten omdat de genetische informatie bij katten in 19 chromosomen is opgeslagen. Chromosoom 21 komt dus niet voor bij katten. Wanneer de eicel en de zaadcel samensmelten tijdens de paring, worden er nieuwe chromosomenparen gevormd die alle geërfde kenmerken en eigenschappen bevatten die worden doorgegeven aan de volgende generatie katten: de lengte van de vacht, de vachtkleur, het vachtpatroon en de bouw van de kat.

Als katten geen trisomie 21 kunnen hebben, waarom hebben mensen het dan over “downsyndroom” als katten bepaalde symptomen vertonen? Eén van de redenen is dat er veel halve waarheden circuleren op het internet. Ook vind je online veel zogenaamde “experts” en hun uitspraken over dit onderwerp. Omdat katten fysieke kenmerken kunnen hebben die lijken op het syndroom van Down bij mensen, bestaat er een hardnekkige fabel dat katten ook lijden aan trisomie 21. Er zijn echter andere oorzaken en redenen voor deze lichamelijke afwijkingen bij onze viervoeters.

Hoe ziet een kat met het “syndroom van Down” eruit? Zijn er misschien bepaalde kenmerken en daaruit voortvloeiende lichamelijke beperkingen die tot de conclusie leiden dat sommige katten trisomie 21 zouden hebben? Mensen met het syndroom van Down hebben vaak bepaalde symptomen die zowel hun uiterlijk als hun fysieke mogelijkheden kunnen beïnvloeden:

Net als mensen met trisomie 21, kunnen katten ook een andere vorm van het hoofd hebben. Deze katten worden dan (onjuist) gediagnosticeerd als katten met het “downsyndroom”.  De kop van deze katten kan kleiner van grootte zijn en ook wat platter zijn aan de achterkant.

De ogen van een kat kunnen ook verder uit elkaar staan en een andere vorm hebben. Omdat mensen met trisomie 21 ook vaak verder uit elkaar staande ogen en een andere oogvorm hebben, worden speciale oogvormen bij deze katten ten onrechte toegeschreven aan het menselijke downsyndroom.

Als de neusbasis van een kat breder is en hij misschien ook kleinere oren heeft dan andere katten, is de vergelijking met het menselijke downsyndroom snel gemaakt. En als er door deze lichamelijke veranderingen ook gehoorstoornissen zijn, denkt men al snel dat dit een kat is met “downsyndroom”!

Voor een kattenlichaam dat niet helemaal aan de norm voldoet, zou je graag een verklaring paraat hebben. Maar net zoals je niet alle katten over één kam kunt scheren, kun je van katten ook geen mensen maken. Ook al zijn er katten die kleiner zijn dan andere katten, ze hebben niet het syndroom van Down!

Mensen met downsyndroom zien er niet alleen aan de buitenkant anders uit dan hun medemensen, maar de genetische afwijking heeft ook invloed op hun lichamelijke conditie. Mensen met trisomie 21 kampen vaak met gezondheidsproblemen. Ook de geestelijke vermogens kunnen beperkt zijn. De symptomen kunnen heel verschillend zijn:

Wat zijn de oorzaken van de “downsyndroom”-achtige symptomen bij katten? Er zijn een aantal zeer verschillende oorzaken. Eén oorzaak die ten grondslag kan liggen aan de gebrekkige organische ontwikkeling bij katten, is de permanente verandering van een bepaald gen of de aanwezigheid van een extra chromosoom. Het zijn echter niet altijd de genen die ervoor zorgen dat er iets misgaat in de lichamelijke ontwikkeling van katten: net zoals bij alle zoogdieren begint het leven in de baarmoeder. Als de aanstaande moederpoes tijdens de zwangerschap schadelijke stoffen binnenkrijgt of al aan een ernstige ziekte lijdt, kan het gebeuren dat de kattenbaby daar ook last van heeft en niet gezond ter wereld komt.

Katten kunnen een genetisch defect hebben. Afhankelijk van welke genen aangetast zijn, kan een variatie ertoe leiden dat de kat er hoogstens iets anders uitziet dan soortgenoten. De mutatie van genen kan er echter ook toe leiden dat organen misvormd zijn en dus niet meer naar behoren functioneren. Zulke katten zijn dan fysiek beperkt en kunnen niet leven zoals hun soortgenoten zonder handicap. Ook gedragen ze zich anders dan gezonde katten zonder genetisch defect.

Katten met een extra chromosoom kunnen soortgelijke symptomen ontwikkelen als mensen die lijden aan een erfelijke afwijking genaamd “Klinefelter syndroom”. Als een kater bijvoorbeeld twee X-chromosomen heeft (zoals een vrouwelijke kat heeft) in plaats van één X- en één Y-chromosoom, kan hij een driekleurige vacht hebben. Driekleurige katers kunnen zich echter niet voortplanten.

Inteelt bij katten kan leiden tot genetische aandoeningen en lichamelijke afwijkingen. Inteeltprogramma’s zijn bedoeld om bepaalde eigenschappen te verkrijgen en de rasstandaard te verankeren. Hiervoor worden nauw verwante katten met elkaar gepaard. Dit kan echter de genenpool veranderen en uiteindelijk zelfs leiden tot ernstige gezondheidsproblemen en ziektes bij de nakomelingen van de katten.

Als de moederpoes tijdens de kattendracht zelf ziektes heeft opgelopen of in contact is geweest met giftige stoffen, kan dit leiden tot gezondheidsschade bij de kittens. Veel voedingsmiddelen die wij tweevoeters consumeren, zijn bijvoorbeeld gevaarlijk voor katten. Hier zijn enkele voorbeelden* die taboe zijn voor katten, niet alleen tijdens de dracht:

Hoewel de placenta van de aanstaande moeder veel ziekteverwekkers afweert, vooral aan het begin van de zwangerschap, is dit niet altijd helemaal succesvol. De moederpoes moet daarom vóór de zwangerschap volledig gevaccineerd zijn. Daarnaast behoren parasietenbescherming tegen vlooien, mijten en teken en het regelmatig ontwormen van de kat tot het verplichte programma van katteneigenaren – zelfs als de kat geen moeder wordt!

De ontwikkeling bij katten kan worden verstoord als de start in het leven niet verloopt zoals zou moeten. Soms verloopt een geboorte niet vlekkeloos en ontstaan er complicaties. Vooral heel jonge, onervaren poezenmoeders hebben soms problemen: kittens kunnen daarom gewond raken of niet voldoende verzorgd worden. Ook komt het voor dat er niet genoeg moedermelk is en de poezenmoeder daardoor niet alle kittens voldoende kan verzorgen. Dan hebben de kittens zo snel mogelijk een moedermelkvervanger nodig, omdat ze vooral in het begin behoefte hebben aan colostrum, de eerste melk van de moederkat.

Je kunt een kat met zogenaamd “downsyndroom” kopen, net al dat je een gezonde kat kunt kopen. Er zitten echter ook veel katten in asiels die dringend op zoek zijn naar een nieuw thuis. Omdat vooral oudere dieren met een handicap moeilijker te plaatsen zijn dan gezonde dieren, zou je een dier met een handicap een kans moeten geven. Hoewel er in het dierenasiel een financiële bijdrage wordt gevraagd, help je eigenlijk twee katten als je voor een kat uit het asiel kiest: de gehandicapte kat krijgt een thuis en een andere kat in nood kan weer een plek in het asiel krijgen. Je steunt het dierenwelzijn dus twee keer!

Als je een kat met een handicap wilt houden, is hij afhankelijker van jouw hulp dan een gezonde kat zonder handicap. Afhankelijk van de handicap kan hij je hulp nodig hebben bij de verzorging, hygiëne of voedselinname. Gezonde katten besteden veel tijd aan intensieve verzorging, vooral de vacht wordt zorgvuldig in vorm gehouden. Als je kat een handicap heeft en daardoor zichzelf niet meer kan wassen, of als wassen onvermijdelijk is omdat hij vaak incontinent is, moet je je kat zelf wassen.

Als de kittens na ongeveer 58 tot 67 dagen dracht het levenslicht zien, vallen sommige afwijkingen direct na de geboorte op, andere worden pas in de loop van de tijd duidelijk. Komen de uiterlijke kenmerken van een kitten niet overeen met de standaard? Of zijn er afwijkingen waar de andere kittens geen last van hebben? Dan kan er sprake zijn van een misvorming bij het kitten. Als de inwendige organen zijn aangetast, wordt dit meestal pas later opgemerkt. Dan ontwikkelen de kittens zich niet zoals hun nestgenootjes, maar groeien ze op met lichamelijke of geestelijke beperkingen. Op latere leeftijd kunnen ziekten optreden die de levensverwachting van de katten kan beperken.